آداب، رسوم وسنن ایران عصر قاجار از دیدگاه سفرنامه ها و خاطرات اروپاییان

در گذشته عدّه ای به قصد کشف سرزمین های ناشناخته یا آگاهی از وضع ملّت ها به سیر و سیاحت در جهان پرداختند. بسیاری از آن ها، آنچه را که از نزدیک دیده یا شنیده بودند، به نگارش در آوردند و حاصل کار آن ها سفرنامه نام گرفت. در دوره ی قاجار نیز شمار زیادی از سیّاحان وارد ایران شدند. مردمان دوره ی قاجار برای بسیاری از مراسم و آیین های خود، آداب و رسوم خاصّ خود را داشتند که اصولاَ پایبندی زیادی به اجرای آنها داشتند. بسیاری از این آیین ها توسط سیّاحان به نگارش درآمد و منبع اطّلاعاتی مهمّی برای آشنایی با آداب و رسوم آن زمان شد. انواع ازدواج ها، مراحل آن از خواستگاری و شیرینی خوران تا عقد و عروسی، همراه با آداب جذّاب آن، رسوم مختلف ازدواج میان اقوام و اقلیّت های مختلف و تفاوت های آن ها به قلم روان و ساده ی بسیاری از سیّاحان اروپایی دوره ی قاجار به نگارش درآمد. عید نوروز، جشن باستانی ایرانیان، اعیاد قربان و غدیر و فطر نیز که جزء اعیاد مذهبی مسلمانان بود و تشریفات و شکوه آن، عزاداری ماه محرّم، دسته های مختلف سینه زنی و زنجیر زنی، حتّی اقدام افراط گرایانه ی بسیاری، برای قمه زنی و آسیب رساندن به خود، برگزاری نمایش های تعزیه که در تمام دوره ی قاجار وجود داشت، همه و همه توسّط سیّاحان با شدّت و ضعف ها یی به نگارش در آمده است. کفن و دفن افراد متوفّی، نحوه ی معاشرت ایرانیان، دید و بازدیدها، مهمان نوازی، خوراک و پوشاک و تفریحات مردم، باورها و بسیاری عقاید خرافی آنها نیز مورد توجّه سیّاحان قرار گرفته است که تمام این ها را در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار داده و در صدد آنیم تا دریابیم، آداب و رسوم دوره ی قاجار در سفرنامه های اروپایی به صورت واقع بینانه ای گزارش شده یا اینکه بعضی گفته های اروپاییان با واقعیّت های جامعه ی قاجار مغایرت دارد. واژگان کلیدی: آداب، رسوم، سنن، سیّاحان، اروپا ییان، دوره ی قاجار.